Helder en leuk vertellen over ingewikkelde wetenschap – zo doe je dat

Helder en leuk vertellen over ingewikkelde wetenschap – zo doe je dat

Het gaat niet altijd goed: ingewikkelde concepten toegankelijk maken voor een breed publiek. Als wiskundige die werd afgeleid door de wetenschapsjournalistiek, schreef Ionica Smeets een boek over hoe je exacte wetenschap aantrekkelijk kunt presenteren, om zo een breder publiek te bereiken dan alleen vakgenoten. Eerder was Smeets met name bekend als schrijvend wiskundemeisje of getallendiva, maar inmiddels verschijnt ze ook regelmatig op tv, bijvoorbeeld wanneer ze in Eureka Grote Levensvragen doorrekende. Als Zomergast won ze nog de mensen voor zich die haar bij die andere activiteiten hadden gemist.

Als iemand me zou moeten vertellen over hoe je ingewikkelde zaken leuk kunt overbrengen aan een breed, niet gespecialiseerd publiek, lijkt Ionica Smeets me dus een goede kandidaat; zij doet niet anders. Die ervaring deelt ze in ‘Het exacte verhaal – Wetenschapscommunicatie voor bèta’s’. Ze schrijft niet alleen over haar eigen geleerde lessen; ze sprak veel collega-wetenschappers en wetenschapscommunicatoren wiens ervaringen ze ook optekent. Robbert Dijkgraaf, Freek Vonk en Diederik Jekel komen voorbij, maar ook bijvoorbeeld schrijvende journalisten die niet regelmatig in De Wereld Draait Door aanschuiven, zoals Margriet van der Heijden, Govert Schilling en Dirk van Delft.

Dat levert een inspirerende collectie praktische tips en ideeën, voor zowel geschreven teksten als gesproken voordrachten. Georganiseerd naar de ingrediënten van een goed verhaal: een goed onderwerp, een effectieve opbouw, aansprekend taalgebruik (metaforen: wanneer wel, en wanneer juist niet?) en mooie afbeeldingen. De voorbeelden en ervaringen van Smeets en collega’s maken de tips concreet: welke aanpak werkte voor hen goed en van welke missers hebben ze veel geleerd?

Ik denk dat menig wetenschapper van dit boek kan leren – vaak kunnen die presentaties wel wat frisser en inspirerender, toch? Niet alleen voor de toehoorder, maar uit de gedeelde ervaringen blijkt ook het enthousiasme en de motivatie van de wetenschapscommunicatoren zelf.

Mooi vind ik de morele plicht die Smeets ervaart om mensen die interesse tonen in wiskunde, zo goed mogelijk de weg te wijzen. Omdat ze heeft beseft dat het lastiger is voor een alfa-buitenstaander om iets over een bèta-onderwerp te leren, dan andersom. De liefde voor haar vak die in haar ogen twinkelt als Ionica Smeets over wiskunde praat, is op papier ook niet te missen. Veel wetenschappers hebben dat enthousiasme over hun vakgebied, maar niet iedereen uit het richting een algemeen publiek. Dat kan beter, aldus Smeets. Ik denk dat ze een overtuigend steentje bijdraagt aan die verbetering.

Als ex-wetenschapper en nu parttime wetenschapsjournalist hoor ik veel van deze zaken al te weten, en aan sommige tips houd ik me zelfs al regelmatig. Maar een aangename opfriscursus kan nooit kwaad. Handig zijn daarom ook de samenvattingen aan het eind van ieder hoofdstuk: te gebruiken als checklist of je op de goede weg bent. ‘Het exacte verhaal’ is niet alleen geschreven voor wetenschappers, en hierbij bevestig ik dat het ook handig is voor ‘anderen die ingewikkelde concepten toegankelijk willen maken voor een breed publiek’.

Mijn enige puntje van kritiek is dat het hier en daar een aaneenschakeling van andermans ervaringen is, waardoor Smeets’ fijne schrijfstijl niet helemaal uit de verf komt. Het toevoegen van andere visies heeft absoluut meerwaarde, maar het blijft haar boek, dus dan wil ik Smeets’ ideeën ook lezen. Bovendien drukt ze daarmee haar eigen expertise wat naar de achtergrond en dat lijkt me onterecht.

Er staat niet heel veel op een bladzijde. Meer woorden hoef je er blijkbaar niet aan te wijden, want de punten worden helder gemaakt (mental note!). ‘Het exacte verhaal’ leest daarom snel; handig voor wetenschappers en andere drukke mensen.
Als meer mensen af en toe in dit boekje bladeren, staat ‘het publiek’ veel mooie verhalen over wetenschap te wachten.

Dit artikel verscheen ook op SciencePalooza.nl