Heeft u het snel koud en baalt u daarvan? Dat kan veranderen: onze temperatuurbeleving is flexibeler dan velen beseffen. Dat is te danken aan bruin vet, het type vetweefsel dat baby’s beschermt tegen kou. Ook volwassenen blijken hierover te beschikken en het doet meer dan het oprekken van de koudetolerantie. Bruin vet blijkt namelijk betrokken bij allerlei stofwisselingsprocessen. Deze inzichten leiden mogelijk tot nieuwe behandelstrategieën voor obesitas en diabetes.

Ik ben al lange tijd overtuigd van onze flexibiliteit in temperatuurbeleving. Als vrienden het koud hebben, is mijn devies om te ontspannen (je krijgt het echt niet warmer van het optrekken van de schouders) en bij het douchen koud te eindigen. Ik doe dat al jaren en ik heb de indruk dat mijn lichaam zich daardoor sneller dan dat van anderen aanpast aan temperatuurdalingen. Toch zijn er niet veel mensen die mijn raad opvolgen. Toegegeven: resultaat van één persoon is verre van onomstotelijk bewijs. Maar de wetenschap schaart zich inmiddels achter mij.

De verklaring voor mijn hogere koudetolerantie zit waarschijnlijk in het warmteproducerende bruine vet. In tegenstelling tot wat lang gedacht werd, is inmiddels bekend dat volwassenen naast het normale witte vetweefsel, ook actief bruin vet kunnen hebben. Het werd voor het eerst opgemerkt bij autopsie van Finse houthakkers die voor hun werk vaak lang in de kou vertoefden, terwijl het bij kantoorklerken juist afwezig was.

De hoeveelheid varieert en kan toenemen bij regelmatige blootstelling aan milde kou. Daarvoor is het niet nodig het record ‘in ijswater zitten’ van Iceman Wim Hof te verbreken; regelmatig koud douchen of de thermostaat lager zetten blijkt al effectief. Maastrichtse onderzoekers zagen bijvoorbeeld dat mensen meer bruin vet hadden ontwikkeld nadat ze gedurende tien dagen dagelijks zes uur bij 15°C hadden doorgebracht. Bovendien rilden de proefpersonen minder bij 15°C en ervoeren ze dit als minder oncomfortabel.

Rillen van de kou is een mechanisme waarbij warmte wordt gegenereerd in het lichaam. De stofwisseling draait op volle toeren. Het is een effectieve manier om onderkoeling te voorkomen, maar erg lang houden we dat niet vol. Daarnaast bestaat een type warmteproductie waarbij je niet gaat rillen, maar de stofwisseling wel extra wordt aangezwengeld, hoewel minder hard dan bij rillen. Dit energiezuinigere systeem wordt geactiveerd door blootstelling aan milde kou en lijkt in verband te staan met de hoeveelheid actief bruin vet. Hoe meer bruin vet iemand heeft, hoe meer de aangenamere, niet-rillende warmteproductie de overhand lijkt te nemen. De Maastrichtenaren raden daarom aan om naast sportieve training, ook regelmatige temperatuurtraining onderdeel te maken van een gezonde leefstijl.

De voordelen van meer actief bruin vet gaan verder dan het warm houden van het lichaam en het verbranden van wat calorieën. Het bruin vet lijkt namelijk ook betrokken te zijn bij de vet- en glucosehuishouding. Dit zijn twee processen die behoorlijk verstoord zijn bij veel mensen met obesitas. Meer inzicht in de functie van bruin vet bij volwassenen zou aanknopingspunten voor behandeling van obesitas en diabetes kunnen opleveren – veel obese mensen ontwikkelen diabetes. Er wordt daarom hard gezocht naar manieren om meer bruin vetweefsel aan te maken en te activeren.

Sommige witte vetcellen kunnen zich ontwikkelen tot bruinige cellen, die wetenschappers – creatief als ze zijn – beige vet doopten. In muizen identificeerden Amerikaanse en Chinese onderzoekers recentelijk een eiwit dat als een aan-uitknop fungeert om witte vetcellen in beige vet te veranderen (Cell Metabolism, juni 2014). Andere Amerikaanse onderzoekers schreven vorige maand in Cell over een nieuw ontdekt hormoon in muizen, dat in vetweefsel wordt geproduceerd na blootstelling aan kou. Dit hormoon verandert witte vetcellen in calorieverbrandend beige vet. De stofwisseling van obese, diabetische muizen werd hierdoor gezonder. Het immuunsysteem bleek ook in belangrijke mate betrokken bij de betere stofwisseling.

De verwachtingen zijn dus hooggespannen. En ook al is er nog veel onduidelijk over de werking van beige en bruin vet, de vooruitzichten zijn gunstig. Ook voor niet-obesen.

Dus, pak de volgende keer niet direct een dekentje als er een fris windje over het terras waait, maar ontspan en vervolg uw gesprek. En terwijl u went aan kou en dus comfortabeler door het leven gaat, kan de kachel in de winter een graadje lager: een win-winsituatie. En wie weet wat voor gezonde effecten het nog meer heeft.

Tip: dit is het gemakkelijkste seizoen om te beginnen met koud nadouchen.

Dit artikel verscheen op 04.07.14 op SciencePalooza.nl en Volkskrant.nl

Photo credits: Ordinary Guy (O.G.)