Emotioneel boekhouden, en ander irrationeel gedrag

Emotioneel boekhouden, en ander irrationeel gedrag

Wie aan dit boek begint moet ertegen kunnen dat hij/zij met de neus op de soms pijnlijke feiten wordt gedrukt. Want er komen nogal wat zaken voorbij waarin wij (ja, jij waarschijnlijk ook) nogal dom, of laat ik het netter zeggen, irrationeel blijken te handelen. Door herkenbare en duidelijke voorbeelden maakt het boek ‘Geld en gedrag’, van Dan Ariely duidelijk dat ons financiële handelen vaak niet logisch is, en regelmatig leidt tot hogere uitgaven dan we hopen – en beseffen.
Soms gaat dit wél gepaard met het gevoel dat we een goede deal hebben gekregen, dat dan weer wel. Bijvoorbeeld omdat we kijken naar de relatieve waarde van iets, in plaats van naar wat het werkelijk waard is. Of omdat er veel tijd zit tussen betalen en consumptie; dat vermindert de zogenoemde betaalpijn, dus geven we gemakkelijker geld uit (credit card maatschappijen wisten dit al). Trek dat door naar betalen met je telefoon; dan zie je helemaal niet meer wat je uitgeeft. En daar gaan we vast niet verstandiger van handelen.
Ook iets om op te letten; als eenmaal een referentieprijs in je hoofd is genesteld, beïnvloedt die wat je vindt van een volgende prijs voor het object van je begeerte. Dat is belangrijk bij het bedenken van de vraagprijs van een huis; zelf makelaars blijken zich niet bewust van dat ze daar door beïnvloed worden bij schatting van de waarde. Vergelijkbare onhandige referentie-effecten worden benut op menukaarten; als de duurste fles wijn maar duur genoeg is, vallen de andere (waarschijnlijk ook best prijzige) flessen wel mee.
Emotioneel boekhouden doen we vast ook allemaal wel eens. Zo geven we cadeaugeld gemakkelijker uit aan niet cruciale dingen dan ons zuur verdiende loon, dat vaak een minder losbandige bestemming krijgt. En geld uit een dubieuze bron zullen we proberen wit te wassen. Volgens sommige onderzoekers door het uit te geven aan iets positiefs of serieus – waarop schuldgevoel over de herkomst van het geld rap vermindert. Hoe het ook voelt; vaak geven we meer uit dan we doorhebben.

De gegeven voorbeelden zijn zo alledaags, dat ik denk dat het voor iedereen ten minste een beetje herkenbaar is. Tegelijk vraag ik me af hoe groot de gevonden effecten in onderzoek eigenlijk waren, en hoe het onderzocht is. Daar worden niet veel woorden aan besteed. Dat vind ik jammer; nu kan ik de bevindingen minder op waarde schatten, wetende dat meeste effecten in psychologisch onderzoek eerder in een paar procentpunten verschillen dan zwart-witplaatjes opleveren.
De schrijfstijl is losjes en vaak grappig bedoeld. Dan Ariely heeft het namelijk geschreven met de comedian (en meer) Jeff Kreisler. Ik vond het eerlijk gezegd vaak flauw en zomaar uit de lucht vallen – dan was het blijkbaar weer tijd voor een grapje. De uitleg van fenomenen werd regelmatig teveel herhaald en niet echt op een effectieve manier. Wel nuttig en concreet zijn de laatste hoofdstukken met tips om weerstand te bieden aan je irrationele reflexen.
Toch vrees ik dat ik minder ga onthouden of toepassen dan goed is voor mijn portemonnee. Aan het eind van het boek ben je overtuigd dat je ervan kunt leren en anders moet handelen, maar ook dat dat waarschijnlijk een naïeve gedachte is, omdat we nou eenmaal niet rationeel handelen.

Uitgever: Maven Publishing
Auteur: Dan Ariely & Jeff Kreisler
ISBN: 9789492493309
Originele titel: Dollars and Sense
Vertaling: Jonas de Vries

Deze recensie verscheen op 1 juni 2018 ook op SciencePalooza.nl