Eet jij niets wat je oma niet zou herkennen en draai je moeiteloos een maaltijd zonder koolhydraten, gluten en e-nummers in elkaar? Dan denk je misschien dat “Een ode aan de e-nummers” van Rosanne Hertzberger niet voor jou is, want Hertzberger windt er in het voorwoord al geen doekjes om dat ze weinig respect heeft voor de volgers van foodhypes die elkaar tegenwoordig in rap tempo opvolgen.

Misschien doet de zelfverklaarde ‘bewuste’ eter er juist wel goed aan om dit boek te lezen. Hertzberger licht namelijk talloze inconsequenties en rare aannames uit in veel overtuigingen over voeding. Bijvoorbeeld ten aanzien van de titel: de angst voor e-nummers is ironisch als je weet dat ze zijn ingesteld om consumenten vertrouwen te geven dat een stof veilig is. Een bestanddeel krijgt een e-nummer nadat het uitgebreid is getest en veilig bevonden. Sommigen zien het anders…

De roep van bloggende foodies die meer tijd besteden aan het maken van frisse Instagram-foto’s dan aan het lezen van wetenschappelijke studies blijkt voor consumenten soms overtuigender dan overheidsinformatie en wetenschappelijk bewijs. Er zijn allerlei voorbeelden van situaties waarin de wens van de consument won van de ratio, waardoor fabrikanten een ingrediënt met een slechte reputatie uit een product haalden. Tja, de klant is koning, dus prima. Of toch niet? Want soms leidt dit tot producten met bijvoorbeeld ongezond en onnodig veel zout, omdat de fabrikant een ander bestanddeel vermijdt, waarmee eenzelfde houdbaarheid kan worden bereikt, maar waarbij de consument een onprettige associatie heeft. Tja, is die consument dan bewust bezig?

Hertzberger illustreert ook hoe arbitrair de termen ‘kunstmatig’ en ‘natuurlijk’ zijn. Haar uitleg maakt wat mij betreft volledig duidelijk hoe onzinnig het is je voedselreligie te bouwen op dergelijke niet-gedefinieerde kreten.

De ode in de titel weerspiegelt de waardering van de schrijfster voor de technologie die achter ons voedsel zit. Waardoor we eten bijvoorbeeld goed kunnen bewaren of waardoor een stoommaaltijd knapperige groenten kan bevatten. Hertzberger besteedt haar tijd liever aan iets anders dan koken, dus ze is grootafnemer van kant- en klaarmaaltijden. Daar zal niet iedereen zich in kunnen vinden, mezelf incluis. Maar ze heeft wel een punt dat de tegenwoordige suggestie dat je als mens pas compleet bent als je je eigen potje kookt van vers geplukte en gevangen ingrediënten wat hysterisch is. En de wetenschap staat aan haar kant: nooit is aangetoond dat zelf koken obesitas zou verminderen. Samen eten zonder TV is wel beter, maar het maakt niet uit dat een uur koken of een paar minuten magnetron aan vooraf ging.

Ze heeft – zacht gezegd – ook niet zoveel met de groeiende obsessie voor vers en onbewerkt voedsel. Ik vind dat ze een goede link legt met hoeveel meer voedselverspilling dat oplevert. Ik vraag me af of al die ‘bewuste-terug-naar-de-natuur-eters’ daar bij stil staan. Geïnspireerd door Hertzberger stond ik laatst voor het diepvriesvak om te kijken welke groente ik af en toe kan gebruiken voor het koken. Dit omdat deze direct na het oogsten, bij optimale rijpheid en met minimale verspilling zijn ingevroren, in tegenstelling tot wat   op de groenteafdeling in de supermarkt  ligt, wat soms al maanden geleden onrijp is geoogst om onderweg op een laag pitje verder te rijpen. Zeg het maar: wat is verser?

Het boek staat vol met dit soort nuttige informatie, helder geformuleerd net met veel voorbeelden. Ik vond het niet alleen erg interessant, maar ook echt leuk om te lezen. Hertzberger heeft een wat baldadige reputatie, die ze met haar NRC columns in stand houdt. Maar ondanks haar pittige meningen is dit boek heel genuanceerd. Ze zegt nooit zomaar wat. Ik heb veel geleerd. Ik denk dat iedereen op het spectrum tussen Hertzberger aan de ene kant en de toch-misschien-niet-zo-bewuste-foodies aan de andere kant, er iets uit kan halen. Mits je open staat voor gedegen informatie, natuurlijk.

Duurzaamheid in het kader van voedsel komt ook aan de orde. Bijvoorbeeld als ze schrijft over schaalvergroting in vergelijking met kleinschalig boeren. Of over de rol van kunstmest om voedselzekerheid te bewerkstelligen en de jammere milieubelastende kanten daarvan – en hoe dat weer in het niet valt bij de impact van de groeiende wereldbevolking (die overigens mogelijk werd gemaakt door stikstof … lees zelf maar). Ik bedoel maar: Hertzberger belicht situaties van allerlei kanten.

Zaadveredeling en hulp van gentech daarbij bespreekt ze ook genuanceerd: geen overbodige luxe bij een onderwerp waar onwetendheid, misverstanden en spookverhalen de publieke opinie op weinig constructieve wijze beïnvloeden. Oh ja, en haar visie op het paleo-dieet levert ook een interessant én vermakelijk hoofdstuk op.

Mocht de titel je afschrikken, voel je dan vooral tóch aangesproken en lees dit boek. En als je toch al niet bang was voor e-nummers, dan staat er vast nog meer nuttigs in dat je blijkt te willen weten.

Een ode aan de e-nummers
Waarom e-nummers, kant-en-klaar-maaltijden en conserveermiddelen ons leven beter maken

Rosanne Hertzberger

Ambo Anthos
ISBN: 9789026330872   |   Gepubliceerd mei 2017   | 260 pagina’s

Op 15 mei 2017 stond deze recensie ook op SciencePalooza.nl