‘Spoel de zee door de plee en help daar het milieu een handje mee’, sprak Tessa van den Brand op de eerste pitchmiddag van Macademics, een platform voor ongehoorde wetenschap. Ze begon haar verhaal met de vraag wie van de aanwezigen zichzelf zo belangrijk vindt dat hij/zij denkt dat zijn/haar poep of plas met kostbaar drinkwater moet worden doorgespoeld. Goede vraag.

Drinkwater is schaars. Slechts 0.1% van al het water op onze planeet is op relatief gemakkelijke wijze te gebruiken voor de productie van drinkwater; en zelfs dan is veel energie en moeite nodig om er schoon drinkwater van te maken. Het is dus nogal zonde om drinkwater vervolgens te gebruiken voor het transport van kleine en grote boodschappen richting de afvalwaterzuivering, aldus Van den Brand.

Toch spoelt de gemiddelde Nederlander dagelijks zo’n 37 liter hoge kwaliteit drinkwater door de wc. Maar liefst een derde van het drinkwatergebruik kan worden bespaard als het toilet met water van mindere kwaliteit wordt doorgespoeld. Met zeewater bijvoorbeeld. Van den Brand onderzoekt aan het KWR Watercycle Research Instituut in Nieuwegein  de mogelijkheden om zeewater te gebruiken als spoelwater. Dat het mogelijk is, wordt bewezen door Hongkong, waar een dergelijk systeem al jaren in gebruik is.

Maar is dat niet vies? Weinig mensen zitten te wachten op een bruinige vloeistof in de wc. Van den Brand bekende dat ze op werkbezoek in Hongkong haar vinger in de toiletpot had gestoken om te kunnen proeven of het wel echt zeewater was – zo schoon zag het eruit.

Normaalgesproken wordt water voor drinkwaterzuivering door de duinen geleid, zodat duinzand alvast de eerste eventueel gevaarlijke stoffen uit het water filtert. Zeewater kan dan ook relatief gemakkelijk op veilige wijze worden gebruikt; een eerste filter ligt immers op de route.

Water moet niet alleen vóór gebruik worden gezuiverd maar ook erna: rioolwater wordt opgeschoond voordat het teruggaat naar het oppervlaktewater. Voor rioolwaterzuivering wordt gebruik gemaakt van micro-organismen, die afvalstoffen kunnen verteren. Mogelijk kunnen sommige bacteriën die nu het werk doen niet tegen het zoute zeewater, maar Van den Brand verwacht dat er selectie op zal treden en er een bacteriesoort opduikt die het wel overleeft.

Zout water heeft bovendien een aantal voordelen voor het zuiveringsproces, die het proces goedkoper maken. Als er zout in water zit, is er ook sulfaat aanwezig, waardoor sulfaatreducerende bacteriën gebruikt kunnen worden. Deze bacteriën produceren minder slib, dus minder afval, dan micro-organismen bij conventionele waterzuivering. Bovendien hebben ze geen zuurstof nodig en het niet hoeven beluchten scheelt ook energie en geld.

Niets dan voordelen, zo lijkt het. Wel is een duaal leidingensysteem nodig: het schone drinkwater moet apart van het spoelwater naar de badkamer worden geleid. In Hongkong werd zo’n vijftig jaar geleden al een duaal waterleidingsysteem aangelegd; het bewijs dat het mogelijk is om in stedelijke gebieden het toilet met zeewater door te spoelen.

Dit is echter wel een flink obstakel. De kans is niet zo groot dat de straten van Nederlandse steden binnenkort worden opengegooid om zeewaterleidingen aan te leggen. Maar er zijn locaties te bedenken waar dit systeem met minder moeite kan worden geïmplementeerd. In nieuw te bouwen wijken bijvoorbeeld. Of op de Waddeneilanden, waar in de zomer drinkwaterschaarste is. Op een camping is het relatief gemakkelijk om een extra pijpleiding aan te leggen, van de zee naar het toiletgebouw.

Steeds vaker worden we geconfronteerd met het feit dat drinkwater erg kostbaar is. Waterloze toiletten, straten schoonspuiten met regenwater en zelfs zonder water auto’s wassen; via allerlei initiatieven wordt geprobeerd waterverspilling te verminderen. Hoe goed ook, vooralsnog zijn dit erg kleinschalige projecten. Het gebruik van zeewater in het toilet zou een grotere stap in de goede richting zijn.

Daar zijn dan wel structurele veranderingen voor nodig. Goede bedoelingen alleen trekken de campingbaas nog niet over de streep, daarvoor is het aanleggen van een duaal systeem te duur. Op provincie- of Waddeneilandniveau moeten dit soort initiatieven gestimuleerd en gefaciliteerd worden. Bij aanleg van nieuwe wijken ligt sowieso een schone taak voor de overheid. Het zou mooi zijn als winst hierbij niet alleen in financiële maten wordt uitgedrukt. Daarom: op naar nieuwbouwwijken met de zee in de plee!

Dit artikel verscheen 23.08.2013 op Volkskrant.nl en SciencePalooza.nl